میگویند مجنون از عشق لیلی سر به بیابان گذاشته بود و سالها به همین شیوه زندگی میکرد. بالاخره پس از ماجراهای بسیار روزی لیلی نزد مجنون رفت و گفت آمدهام که با تو ازدواج کنم. مجنون اول تعجب کرد و سپس کمی چشمانش را مالید تا ببیند خواب است یا بیدار؟ وقتی مطمئن شد که بیدار است به لیلی گفت : برو همانجا که بودی، زیرا من با غم هجران تو خوگرفتهام و با این سوز و گدازی که از دوری تو دارم خوشترم. شاید از این سخن تعجب کنید اما این زبان حال بسیاری از عشق و عاشقیهای ماست.
شاید اصلا یکی از علتهای اینکه قصههای عاشقانه معمولا پایان تلخی دارند همین است که قصهپرداز برای روزگار وصال برنامهی خاصی ندارد. بسیاری از اوقات ما برای رسیدن به چیزی یا کسی مدتها تلاش میکنیم و هرچه به دست آوردن آن سختتر باشد، اشتیاقمان نسبت به آن نیز بیشتر میشود اما گویا فرصت نمی کنیم از خود بپرسیم «بعدش چه؟» آزادی ، عدالت ، و بسیاری از مفاهیم ارزشمند معشوقهایی هستند که در طول تاریخ جانهای بسیاری برای رسیدن به آن ها فداشده است. اما تا کنون از خود پرسیدهایم آزادی را برای چه میخواهیم ؟ چرا به دنبال عدالت می گردیم؟ شاید بگویید علاقه به چنین ارزشهایی کاملا بدیهی و فطری است و سوال از چرایی آن ها بیهوده است. انسان ها ذاتا به مفاهیم ارزشمندی چون آزادی عدالت صداقت وفاداری و … عشق میورزند و آنها را ستایش میکنند.
اما نگاهی به عملکرد آدمها نشان میدهد که با چنین مفاهیمی نیز گزینشی برخورد می کنند. بسیاری از آدمها از آزادی خود استفاده درستی نمیکنند. مثلا به آزادی دیگران لطمه میزنند یا هنگامی که آزادند گزینههای بهتری را اتنخاب کنند دست به انتخابهای نادرست میزنند. عدالت را تنها در جایی که به نفع آنهاست رعایت می کنند و هر جا بر علیه آن ها بود، ناپسند و ناخوشایند میدانند.
پس عشق و اعتقاد به فضایل اخلاقی و ارزشهای انسانی چندان هم بدیهی نیست. واقعا اشکال کار از کجاست؟ میتوان گفت تنها مفهومی که برای انسان بدیهی است و جای سوال و پرسش ندارد «حبّ ذات» است. انسان ذاتا عاشق خودش است و نمیتوان از او پرسید چرا انقدر خودت را دوست داری؟ ذهن ما به طور طبیعی ارزش همه چیز را با تمایلات خویش میسنجد.
اگر چیزی یا کسی را میخواهد در نهایت به خاطر خودش میخواهد و اگر از کسی یا چیزی پرهیز میکند، به خاطر خود پرهیز میکند. پس چگونه باید بین تمایلات درونی انسان و ارزشهای اخلاقی نقطهی اشتراکی یافت که به اجرای فضایل اخلاقی بینجامد؟ بیایید به مفاهیم ارزشمندی چون آزادی، آزادگی، عدالت، صداقت و انسانیت نگاه دوبارهای داشته باشیم.